تحلیل ادبی- بینامتنی تسجیر دریاها در آیۀ ششم سورۀ تکویر: تعبیری رؤیاگونه یا متعارف؟
چکیده: به گمان عبدالکریم سروش، تعبیرهای رؤیاگونه‌ای در قرآن یافت می‌شود که تنها باید آن‌ها را تعبیر کرد. یکی از تعبیرهایی که وی به بدان استشهاد نموده، «تسجیر دریاها» در آیه ششم سوره تکویر است. در حالی که آیه به معانی گوناگونی تفسیر و ترجمه شده است، دکتر سروش با مسلم انگاشتن تفسیر آیه به «آتش گرفتن دریاها»، آن را تعبیری رؤیاگونه به شمار آورده است. این در حالی است که واکاوی معانی واژه «سجر» و مطالعه بینامتنی این تعبیر در متون عربیِ پیش از قرآن مجید یا هم‌زمان با آن، نشان می‌دهد که هم فعل “سُجر” و هم “سُجّر” دارای معانی متعارفی مانند برآمدن و بالا آمدن، فرورفتن، به هم آمیختن، گرم شدن و سرخ شدن است. به این سان مضمون آیه در چارچوب مباحث لغت‌شناسی رایج و تحلیل ادبی کاملاً قابل فهم است و ارتباطی با تعبیرهای رؤیاگونه ندارد تا به تعبیر نیاز داشته باشد.
واژگان کلیدی: رؤیاپنداری قرآن؛ تسجیر؛ بینامتنیت قرآنی؛ زبان‌شناسی وحی.
این مقاله در دوفصلنامۀ پرتو وحی، دورۀ ۶، شمارۀ ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۸، شمارۀ پیاپی ۱۰، صص۳-۲۰ به چاپ رسیده است.